รู้เท่าทัน “โรคสมองพิการ” สาเหตุที่ทำให้ลูกพัฒนาการช้า

โรคสมองพิการ (Cerebral Palsy) หรือโรค CP เป็นโรคที่เกิดจากการบาดเจ็บอย่างถาวรในช่วงที่สมองกำลังพัฒนา ส่งผลให้ลูกพัฒนาการช้า โดยเฉพาะด้านกล้ามเนื้อ ซึ่งจะกระทบต่อการใช้ชีวิตในอนาคต จึงควรรีบพามารักษา ฝึกกระตุ้นพัฒนาการอย่างต่อเนื่อง เพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นได้

นายแพทย์ศุภชัย เลาหพงศ์สมบูรณ์ กุมารแพทย์ชำนาญการด้านประสาทวิทยา โรงพยาบาลเวชธานี กล่าวว่า “ภาวะสมองพิการ เป็นความผิดปกติของสมองที่เกิดจากสมองได้รับการบาดเจ็บอย่างถาวร โดยจะเกิดในช่วงที่สมองกำลังพัฒนา ส่งผลให้เกิดความผิดปกติของการเคลื่อนไหวร่างกาย การขยับแขนขา ลำตัว การทรงตัว ยืน เดิน ผิดปกติ หรืออาจเดินไม่ได้ ในขณะเดียวกันก็ส่งผลให้ลูกพูดช้า มีพัฒนาการไม่เทียบเท่ากับเด็กในวัยเดียวกัน โดยส่วนใหญ่มักเป็นมาแต่กำเนิด หรือตั้งแต่ช่วงทารก พบได้บ่อยในทารกที่คลอดก่อนกำหนด, น้ำหนักแรกคลอดน้อย, มีภาวะขาดออกซิเจนในช่วงคลอด เป็นต้น”

ประเภทของโรคสมองพิการแบ่งตามอาการทางระบบประสาท

โรคสมองพิการ หรือโรค CP สามารถแบ่งประเภทได้ตามอาการทางระบบประสาท โดยแยกออกเป็นทั้งหมด 4 ประเภท ดังนี้ 

• โรคสมองพิการชนิดเกร็ง (Spastic Cerebral Palsy) พบได้มากที่สุดในเด็กสมองพิการทั้งหมด จะมีอาการแข็งเกร็งของกล้ามเนื้อโดยเฉพาะแขนหรือขา อาจเกิดขึ้นได้ตลอดทั้งตัว เช่น ลำตัวและแขนขาเกร็งครึ่งซีก ขามีอาการเกร็งมากกว่าแขน ขาและแขนทั้งสองข้างมีอาการเกร็ง 
• โรคสมองพิการชนิดเคลื่อนไหวผิดปกติ  (Dyskinetic Cerebral Palsy) พบได้ประมาณ 1 ใน 4 ของเด็กสมองพิการ จะมีอาการกล้ามเนื้อหดเกร็ง ผิดรูป หรือบิดเกร็งไปมา ไม่สามารถควบคุมการเคลื่อนไหวของร่างกายได้ บางรายอาจมีคอเอียง ไหล่บิด มือเกร็ง ร่วมด้วย
• โรคสมองพิการชนิดเดินเซ (Ataxic Cerebral Palsy) พบได้น้อย มีปัญหาในการทรงตัว สมดุลร่างกายและการประสานงานของระบบต่าง ๆ รวมทั้งอาจมีอาการสั่นร่วมด้วย
• โรคสมองพิการชนิดผสม (Mixed Cerebral Palsy) คือ มีภาวะสมองพิการมากกว่า 1 ชนิดร่วมกัน

อาการของเด็กที่มีภาวะโรคสมองพิการ

แม้การที่ลูกพัฒนาการช้าจะสามารถเกิดได้จากหลากหลายสาเหตุ ไม่ว่าจะเป็นสภาพแวดล้อม การเลี้ยงดูตลอดจนปัจจัยด้านพันธุกรรม แต่ในบางครั้งอาการบางอย่างอาจเป็นสัญญาณของโรคสมองพิการที่ควรรู้เท่าทัน โดยสามารถสรุปอาการสำคัญได้ ดังนี้

• ลูกพัฒนาการช้ากว่าเพื่อนวัยเดียวกัน เช่น ชันคอ พลิกตัว นั่ง คลาน หรือเดินช้า
• ชอบใช้แขนข้างใดข้างหนึ่งมากเกินไปในวัยที่ยังเล็กเกินไป
• กล้ามเนื้อตึงผิดปกติ โดยเฉพาะที่แขนและขา ทำให้เคลื่อนไหวลำบาก จับของไม่ถนัด หรือเดินปลายเท้า
• บางรายอาจมีอาการตรงข้าม คือกล้ามเนื้ออ่อนปวกเปียก ทำให้นั่ง ยืน หรือเดินลำบาก
• มีปัญหาในการกิน เช่น ดูดนมไม่ดี เคี้ยวอาหารยาก หรือสำลักบ่อย
• พูดไม่ชัด หรือพัฒนาการทางภาษาช้า
• อาจพบปัญหาอื่น ๆ ร่วมด้วย เช่น การเรียนรู้ช้า สายตาหรือการได้ยินผิดปกติ อารมณ์แปรปรวน หรือมีอาการชัก

สาเหตุของภาวะสมองพิการในเด็ก

โรคสมองพิการในเด็ก อาจมีสาเหตุจากการบาดเจ็บของสมอง ซึ่งเด็กจะเผชิญความเสี่ยงได้ตั้งแต่ในระยะก่อนคลอด ระหว่างคลอด และหลังคลอด โดยสามารถอธิบายได้ ดังนี้

• ความเสี่ยงตั้งแต่อยู่ในครรภ์ มีการติดเชื้อของคุณแม่ตั้งครรภ์ เช่น โรคหัดเยอรมัน โรคอีสุกอีใส โรคเริม โรคซิฟิลิส, การขาดออกซิเจนของทารกในครรภ์, รกเกาะต่ำ, อุบัติเหตุที่ทำให้สมองของทารกได้รับการกระทบกระเทือนตั้งแต่อยู่ในครรภ์
• ความเสี่ยงระหว่างคลอด คุณแม่มีภาวะคลอดก่อนกำหนด, มีปัญหาคลอดยาก, น้ำหนักแรกคลอดน้อย, มีภาวะเลือดออกในสมองหรือสมองขาดออกซิเจนในช่วงแรกเกิด, รกพันคอ, ติดเชื้อ,  มีเลือดออกในสมองขณะคลอด
• ความเสี่ยงหลังคลอด เด็กอาจจะติดเชื้อหลังคลอด หรืออุบัติเหตุกระทบกระเทือนศีรษะ, เนื้อสมองที่เจริญผิดปกติ, ภาวะตัวเหลือง, โรคทางพันธุกรรม

การรักษาภาวะโรคสมองพิการในเด็ก

สำหรับการรักษาภาวะสมองพิการจะเป็นการรักษาด้วยทีมสหสาขาวิชาชีพ ซึ่งประกอบด้วย กุมารแพทย์สาขาประสาทวิทยา, กุมารแพทย์ชำนาญการด้านพัฒนาการและพฤติกรรม, กุมารแพทย์โรคระบบทางเดินหายใจ, กุมารแพทย์ชำนาญการด้านโภชนาการ, กุมารแพทย์โรคระบบทางเดินอาหาร, โสต ศอ นาสิกแพทย์, จักษุแพทย์, ประสาทศัลยแพทย์, ศัลยแพทย์กระดูกและข้อ, แพทย์เวชศาสตร์ฟื้นฟู, นักกายภาพบำบัด, และนักกิจกรรมบำบัด

โดยแนวทางการรักษาจะเน้นไปทางการฟื้นฟูที่เหมาะสมตั้งแต่ช่วงวัยที่ยังเล็ก ๆ เช่น กิจกรรมบำบัด กายภาพบำบัด รวมไปถึงการรักษาด้วยยาเพื่อลดอาการเกร็ง เพื่อกระตุ้นพัฒนาการและศักยภาพของเด็กสมองพิการ ให้สามารถมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น อย่างไรก็ตาม โรคสมองพิการมีอาการหลากหลาย แนะนำให้คุณพ่อคุณแม่ที่กำลังมีลูก โดยเฉพาะคุณแม่ที่คลอดลูกก่อนกำหนด หรือน้ำหนักตัวแรกคลอดน้อย ควรเฝ้าสังเกตอาการอย่างใกล้ชิด หากสงสัยว่ามีความผิดปกติ ควรรีบมาปรึกษาแพทย์โดยเร็ว เพื่อประเมินและรับการรักษาที่เหมาะสม

หากลูกพัฒนาการช้า หรือพบอาการที่เข้าข่ายสัญญาณเตือนของภาวะสมองพิการในเด็ก สามารถนัดแพทย์เพื่อเข้ารับการตรวจวินิจฉัยและรักษาอย่างเหมาะสมได้ที่ ศูนย์กุมารเวชกรรม โรงพยาบาลเวชธานี พร้อมให้บริการด้วยเครื่องมือตรวจรักษาที่ทันสมัย โดยแพทย์เฉพาะทาง เพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีของผู้ป่วย สอบถามข้อมูลเพิ่มเติม หรือนัดหมายแพทย์ล่วงหน้าได้ที่ โทร. 02-734-0000 ต่อ 3310, 3312